در این رسته، مهم‌تر از همه گنج شایگان (۱۳۲۵) یا تاریخ اقتصادی ایران است. کتابی است که بر اساس رسیدگی به منابع تاریخی و مخصوصاً احصائیه‌های تجارتی تألیف شده و هنوز هم واجد اعتبار و مرجع اصلی عموم کسانی است که به تحقیق در این زمینه می‌پردازند. تاریخ روابط روس و ایران تألیفی است مبتنی بر اهم مراجع . مصادر عصری و همچنین مأخوذ از تحقیقاتی که اروپاییان تا سال۱۹۲۵ نوشته‌اند. افسوس که جمالزاده موفق به اتمام آن نشد.این کتاب به توصیه کمیته میلیون ایران، زمانی که در حال مبارزه بانفوذ و حضور روس در ایران بودند (جنگ بین‌المللی اول) تألیف و به تدریج ضمیمه مجله کاوه چاپ و منتشر می‌شد.
محمد قزوینی درباره آن نوشته است: (کتاب روابط روس و ایران او نمونه‌ای از وسعت اطلاعات و قوه انتقادی و تدقیق اوست به سبک اروپائیان).در این رسته، مهم‌تر از همه گنج شایگان(۱۳۲۵) یا تاریخ اقتصادی ایران است. کتابی است که بر اساس رسیدگی به منابع تاریخی و مخصوصاً احصائیه‌های تجارتی تألیف شده و هنوز هم واجد اعتبار و مرجع اصلی عموم کسانی است که به تحقیق در این زمینه می‌پردازند. تاریخ روابط روس و ایران تألیفی است مبتنی بر اهم مراجع . مصادر عصری و همچنین مأخوذ از تحقیقاتی که اروپاییان تا سال۱۹۲۵ نوشته‌اند. افسوس که جمالزاده موفق به اتمام آن نشد.این کتاب به توصیه کمیته میلیون ایران، زمانی که در حال مبارزه بانفوذ و حضور روس در ایران بودند (جنگ بین‌المللی اول) تألیف و به‌تدریج ضمیمه مجله کاوه چاپ و منتشر می‌شد. محمد قزوینی درباره آن نوشته است: (کتاب روابط روس و ایران او نمونه‌ای از وسعت اطلاعات و قوه انتقادی و تدقیق اوست به سبک اروپائیان.)
در این رسته، مهم‌تر از همه گنج شایگان (۱۳۲۵) یا تاریخ اقتصادی ایران است. کتابی است که بر اساس رسیدگی به منابع تاریخی و مخصوصاً احصائیه‌های تجارتی تألیف شده و هنوز هم واجد اعتبار و مرجع اصلی عموم کسانی است که به تحقیق در این زمینه می‌پردازند. تاریخ روابط روس و ایران تألیفی است مبتنی بر اهم مراجع . مصادر عصری و همچنین مأخوذ از تحقیقاتی که اروپاییان تا سال۱۹۲۵ نوشته‌اند. افسوس که جمالزاده موفق به اتمام آن نشد.این کتاب به توصیه کمیته میلیون ایران، زمانی که در حال مبارزه بانفوذ و حضور روس در ایران بودند (جنگ بین‌المللی اول) تألیف و به تدریج ضمیمه مجله کاوه چاپ و منتشر می‌شد. محمد قزوینی درباره آن نوشته است: (کتاب روابط روس و ایران او نمونه‌ای از وسعت اطلاعات و قوه انتقادی و تدقیق اوست به سبک اروپائیان).در این رسته، مهم‌تر از همه گنج شایگان(۱۳۲۵) یا تاریخ اقتصادی ایران است. کتابی است که بر اساس رسیدگی به منابع تاریخی و مخصوصاً احصائیه‌های تجارتی تألیف شده و هنوز هم واجد اعتبار و مرجع اصلی عموم کسانی است که به تحقیق در این زمینه می‌پردازند. تاریخ روابط روس و ایران تألیفی است مبتنی بر اهم مراجع . مصادر عصری و همچنین مأخوذ از تحقیقاتی که اروپاییان تا سال۱۹۲۵ نوشته‌اند. افسوس که جمالزاده موفق به اتمام آن نشد.
این کتاب به توصیه کمیته میلیون ایران، زمانی که در حال مبارزه بانفوذ و حضور روس در ایران بودند (جنگ بین‌المللی اول) تألیف و به‌تدریج ضمیمه مجله کاوه چاپ و منتشر می‌شد. محمد قزوینی درباره آن نوشته است(:کتاب روابط روس و ایران او نمونه‌ای از وسعت اطلاعات و قوه انتقادی و تدقیق اوست به سبک اروپائیان.(فرهنگ لغات عامیانه کتابی است که شالوده آن از روزگار نگارش داستان‌های یکی بود و یکی نبود و جمع‌آوری مقداری از کلمات عوامانه فارسی در پایان آن کتاب گذاشته شد و به‌تدریج بر دامنه آن افزوده شد تا به‌جای که به یک کتاب چهارصد و هفتاد صفحه‌ای و محتوی به هفت هزار واژه و اصطلاح ترکیب شد.مقاله‌های پژوهشی جمالزاده در قلمرو ادبیات و تاریخ و تصوف متعدد و متنوع است. از میان آن‌ها، مسلماً آنچه در مجله کاوه به چاپ رسیده است جدی‌تر، مبتکرانه‌تر و مفیدتر است. تعداد مقاله‌های او به‌طور کلی از سیصد درمی‌گذرد. از آن میان، چهل پنجاه مقاله‌اش زمینه تاریخی دارد و به همین میزان آن‌ها است که به مباحث ادبی مربوط می‌شود. درباره ایران پیش از اسلام، مقاله‌های اولین لشکرکشی اروپا به ایران، نوروز جمشیدی، نامه تنسر، بالشویسم در اران، مزدک ، دخمه انوشیروان کجاست؟، ذکر شدنی است. از آنچه مربوط به روزگار اسلامی است مهم ترها این‌هاست: بیرق‌های ایران در عصر صفویه، شیر و خورشید در پرچم ایران و سکه‌های قدیمی، شیر در ایران و ماوراءالنهر، جیغه مای پادشاهان قاجاری، حاجی میرزا آقاسی برای خود مردی بوده، قدیمی‌ترین روابط سیاسی ایران و آلمان.
جمالزاده به ثبت و ضبط اسناد و نامه‌های تاریخی هم علاقه‌مندی داشت و چندتایی از این قبیل مدارک را در کتاب هزار بیشه و مجله‌ها به چاپ رسانیده است. در قلمرو مطالب ادبی، مقالات عمده او به مباحث شعری مرتبط می‌شود، چون به شعر فارسی علاقه خاص داشت. حاصل عمده تبعات جمالزاده در متون مهم ادبی فارسی عبارت است از بانگ نای که جداسازی داستان‌های مندرج در مثنوی است از آن کتاب، استخراج مطالب پندآموز گلستان و کتابی که درباره اشعار حافظ به نام اندک آشنایی با حافظ (ژنو، ۱۳۶۶) به نگارش درآورد.نوشته‌های او درزمینهٔ زبان و لغت پر کشش‌تر و گاه متضمن اظهار رأی و نظری است مانند چگونه باید نوشت، زبان عامیانه، بلای انشاء و املای عوامانه، ققنوس، دری و کبک دری، زبان داستان، شیوه نقطه گذاری.جمالزاده به مباحث مربوط به مردم‌شناسی هم علاقه‌مندی داشت و از نوشته‌هایی چون منزل باسلیقه ایرانی، حمام‌های خزانه‌دار، قصه دویدم و دویدم، مکتب، آوازهای قدیمی ایران، حاضرجوابی‌های اصفهانی می‌توان نکته‌هایی که او به چشم نقادی کشیده است در بررسی‌های دیگر مطرح کرد. آشنایی او با شرق‌شناسی و ایران‌شناسی چندان گسترده نیست، ولی از آغاز وارد شدن به کار نویسندگی، جای‌جای از آن‌ها نام‌برده و چند تن معدود از آنان را معرفی کرده است. ابتدا در مجله کاوه مقاله‌هایی در معرفی بهترین کتاب‌های تألیفی ایران شناسان نوشت که فایده‌بخش بود. بعدها دانشمندانی مانند کنت دوگوبینو، ولادیم مینورسکی، آنکتیل دوپرون، فردریک رزن، یان ریپکا را در نوشته‌های خود شناساند. از گوبینو دو کتاب هم ترجمه کرده است( جنگ ترکمن، قنبر علی).