پس از فردوسی، حافظ و مولوی، بهروز غریب پور، هنرمند برجسته و خالق اپرا های عروسکی این بار به سراغ سعدی، شاعر بزرگ و اندیشمندی می رود که در یکی از سخت ترین دوره های تاریخی ایران با شعر و نثر خود به گونه ای از مقاومت دامن می زند که قرن ها پس از او هنوز پا بر جا است. در زمانی که پهنه ایران زیر یورش مغول های قرار داشت و همه جا را ویرانی و غم و اندوه و مرگ و نومیدی فرا گرفته بود، سعدی با قدرت روحی عظیمی که از آن برخوردار بود، زیباترین و پربارترین آثار ادبی و اجتماعی را خلق می کرد.
آنچه شاید بتوان گفت در سعدی نسبت به سایر شاعران و نویسندگان دوران او بیش از پیش برجسته می نماید، رویکرد اجتماعی وی است. اینکه شاید بدون اغراق بگوییم سعدی نه تنها برخی از نخستین تحلیل ها در تفکر اجتماعی درباره فرهنگ ایرانی را عرضه کرد، بلکه تحلیل های او را باید جزو عمیق ترین افکار در این حوزه نیز به شمار آورد. شاعر و ادیبی که نه فقط در دوران خود با موشکافی به تجزیه و تحلیل فرهنگ ایرانی می پرداخت، بلکه برای تعمیق اندیشه خویش، از معدود متفکرانی بود که شروع به سفرهایی گسترده در سراسر جهان دوران خود کرد تا با فرهنگ های دیگر آشنا شود. در اینکه اندیشه سعدی با بهره گرفتن از تجربه این سفر ها عمق بیشتری یافته باشد شکی نیست.
و باید مثل همیشه از بهروز غریب پور تشکر کرد، که از خلال هنری ارزشمند به زیبایی عروسک های اپرایش، امکان ایجاد رابطه ای نزدیک و صمیمی را برای همه مردم از پیر و جوان، با اندیشه سعدی برقرار می کند. افسون اپرا، موسیقی، شعر، آواز و نورهایی که با رقص خود حرکتی بی پایان از رنگ و شعرهای لرزنده بر پرده اپرا و در چرخش های موزون و ظریف عروسک ها، می آفرینند که تماشاگر را درون خود جذب می کنند و او را با جدا کردنش از زمان و مکان واقعی اش، به این سو و آن سوی عالم می برند. هم اینک ما با سعدی شیرازی هم سفر شده ایم و با او از دربار مصر تا کاخ خاقان چین پرواز می کنیم. پای سخنان سعدی می نشینیم تا با اشعار زیبایش ما را نسبت به خود و زمانه مان که گویی همیشه همین خودو همین زمانه بوده است آگاه سازد و این را مدیون بهروز غریب پور هستیم.
اگر هنوز این اثر پرشکوه را ندیده اید، این فرصت را از دست ندهید
در پایان سخن خود را با این اشعار زیبای حافظ که سخن از دل ما می گوید به پایان بریم و بار دیگر با لیبرتوی اپرای سعدی به نزد غریب پورو و سعدی او بازگردیم.
ایهاالناس جهان جای تن آسانی نیست / مرد دانا، به جهان داشتن ارزانی نیست
خفتگان را چه خبر زمزمهٔ مرغ سحر؟ / حیوان را خبر از عالم انسانی نیست
داروی تربیت از پیر طریقت بستان / کادمی را بتر از علت نادانی نیست
روی اگر چند پری چهره و زیبا باشد / نتوان دید در آیینه که نورانی نیست
شب مردان خدا روز جهان افروزست/ روشنان را به حقیقت شب ظلمانی نیست
پنجهٔ دیو به بازوی ریاضت بشکن / کاین به سرپنجگی ظاهر جسمانی نیست
طاعت آن نیست که بر خاک نهی پیشانی / صدق پیش آر که اخلاص به پیشانی نیست
حذر از پیروی نفس که در راه خدای / مردم افکن‌تر ازین غول بیابانی نیست
عالم و عابد و صوفی همه طفلان رهند / مرد اگر هست بجز عارف ربانی نیست
با تو ترسم نکند شاهد روحانی روی / کالتماس تو بجز راحت نفسانی نیست
خانه پرگندم و یک جو نفرستاده به گور / برگ مرگت چو غم برگ زمستانی نیست
ببری مال مسلمان و چو مالت ببرند / بانگ و فریاد برآری که مسلمانی نیست
آخری نیست تمنای سر و سامان را / سر و سامان به از بیسر و سامانی نیست
آن کس از دزد بترسد که متاعی دارد / عارفان جمع بکردند و پریشانی نیست
وانکه را خیمه به صحرای فراغت زده‌اند / گر جهان زلزله گیرد غم ویرانی نیست
یک نصیحت ز سر صدق جهانی ارزد/ مشنو ار در سخنم فایده دو جهانی نیست
حاصل عمر تلف کرده و ایام به لغو/ گذرانیده، بجز حیف و پشیمانی نیست
سعدیا گرچه سخندان و مصالح گویی/ به عمل کار برآید به سخندانی نیست
تا به خرمن برسد کشت امیدی که تراست / چارهٔ کار بجز دیدهٔ بارانی نیست
گر گدایی کنی از درگه او کن باری/ که گدایان درش را سر سلطانی نیست
یارب از نیست به هست آمدهٔ صنع توایم/ وانچه هست از نظر علم تو پنهانی نیست
گر برانی و گرم بندهٔ مخلص خوانی / روی نومیدیم از حضرت سلطانی نیست
ناامید از در لطف تو کجا شاید رفت؟/ تو ببخشای که درگاه تو را ثانی نیست
دست حسرت گزی ار یک درمت فوت شود/ هیچت از عمر تلف کرده پشیمانی نیست
بهروز غریب پور، نویسنده، مترجم، مدیر فرهنگی و خالق اظراهای عروسکی و مشاور ارشد علمی انسان شناسی و فرهنگ است.